Web 3.0, internetin yeni bir evresi ve geleceğin dijital dünyasının temel taşı olarak tanımlanıyor. Günümüz internet teknolojisi gözlerimizle şahit olduğumuz şekilde gelişti, gelişmeye devam etmektedir.
İnternetin belli başlı dönüm noktaları insanların ilk çağ, orta çağ gibi ayrımlarına benzer şekilde ayrılmaktadır. İnsan yaşamındaki ciddi değişikliklerin tüm dünyada etkili olmaya başlamasıyla değişen çağlar oldukça yavaş ve yüzyıllarca sürmekteydi.
Bu tanımların ötesinde internet insan yaşamını değiştiren bir çağ olmaktan fazlası, hatta belki şu zamana kadar kullandığımız çağ tanımlarını bile yeniden tanımlayacak güce sahip bir teknoloji.
Böylesine bir teknolojinin gelişimi tabi ki insanlık çağları gibi yavaş olması beklenemezdi. Günümüzde insanoğlunun en çok kullandığı ve artık neredeyse muhtaç olduğu internet teknolojisi inanılmaz hızlı bir şekilde evrimleşti. İnternetin dönüm noktaları ile ilgili öncelikle internetin gelişimi yazımı okumanızı öneriyorum. Ardından neden web 3.0’ın sadece blockchain ile anılmaması gerektiğini, Blockchain ve Kripto dünyasının Web 3.0’ı tek başına sahiplenmesinin anlamsız olduğunu daha kapsamlı bir şekilde anlayabilirsiniz.
2020 yılında henüz web 3.0 gündeme gelmemişken üniversite bitirme projemi web 4.0 üzerine yazmış birisi olarak bu konuda ilgilileri bilgilendirmem ve hatalı kullanımdan insanları uzaklaştırmam gerektiği düşünüyorum. Çünkü Web sadece websitesi değildir. Yanılgının en büyük kaynağı Web 2.0 teknolojisini tam anlamamaktır.
Facebook, Twitter gibi sitelerin Web 2.0 da çakılı kaldığını düşünmek hatanın başlangıç sebeplerinden. Aksine Facebook belki de web 3.0 disiplinine sahip en büyük web sitelerinden birisidir. Maalesef web 3.0 kavramının büyüklüğü blockchain dünyasında tam olarak anlaşılmış değil ve blockhain bulunmayan teknolojiler sanki web 2.0 da kalmış gibi lanse edilmektedir. Bunun başlıca sebeplerinden biri web 3.0 gibi popüler olan bir tanımı blockchain ile bağdaştırma çabasıdır. Tabi ki Blockchain teknolojisi web 3.0 kavramıyla uyuşmaktadır ve önemli bir parçasıdır fakat Blockchain’i web 3.0 ın yapı taşı gibi gibi ele almak hem hatalıdır hem de web 3.0 ın bazı dinamikleriyle çelişmektedir. Oysa ki web 3.0 bir blockhain, metaverse dünyasından çok daha öte internetin günümüzde erişilebilirliği, hızı, donanım güçleri, veri sayısı, kullanım kolaylığı, kişisellik, yapay zeka etkileşimi vb. bir çok farklı konunun ortak bütünlüğünü kavramaktadır.
İçindekiler
Blockchain Teknolojisini Neden Web 3.0 dan ayrı tutmalıyız.
Blockchain ve Web 3.0 birbirinden keskin hatlarla farklıdır. Blockchain, bir şifreleme ve veri saklama teknolojisiyken Web 3.0, internetin evrim geçirdiği bir aşamadır. Web 3.0, internetin daha az merkezi, daha kullanışlı, daha güvenli ve daha kişiselleştirilmiş olmasını amaçlayan bir vizyondur. Blockchain ise bu hedefleri gerçekleştirmek için kullanılabilecek bir teknolojidir. Blockchain, merkezi olmayan veri depolama, güvenli kimlik doğrulama, akıllı sözleşmeler ve kripto para gibi özellikleriyle Web 3.0’ın amaçlarına hizmet edebilir. Ancak, Web 3.0 sadece blockchain teknolojisinden ibaret değildir ve farklı teknolojiler de kullanılabilir.
Basit örnekler ile açıklamak istersek internetin hızlanması, 5g teknolojisine geçiş gibi konular Web 3.0’ın en önemli konularından birisi olarak düşünülebilir. Fakat blockchain teknolojisinin tüm dünyada internet hızlarının artmasıyla doğrudan bir ilişkisi yoktur. İkinci bir basit örnek vermek gerekirse Web teknolojisi web 3.0 ile birlikte daha çok bulut sistemlerle merkezi bir noktada toplanmaya doğru evrimleşmektedir, fakat blockchain teknolojisinin ana gayesi merkeziyetsiz bir ağ yapısı kurmaktır.
Konuyu daha rahat anlayabilmeniz için basit farklılardan bahsetme gereği duydum. Blockchain teknolojisi, web 3.0 ile gündeme gelen bir çok kavramda kullanılabilir bir altyapı sunmaktadır, ayrıca şifreleme yöntemi ve güvenilirliği sayesinde bir çok gelişecek teknolojide blockchain teknolojisinin kullanım potansiyeli oldukça yüksektir. Web 3.0 ve Blockchain arasında paralel bir çok konu vardır ama özellikle Blockchain taraftarlarının blockchainsiz bir yapıdan web 2.0 olarak bahsetmesi doğrudan hatalıdır çünkü web 3.0 sadece blockchain ile sınırlandırılabilecek kadar dar bir kavram değildir.
Kısacası şöyle söyleyebiliriz Blockchain bir teknoloji, bir araçtır tekil bir tanım içerir, Web 3.0 bir kavramdır. Web 3.0 blockchaine göre çok daha geniş konuları kapsar, internetin sadece kendisini değil kullanımını, erişilebilirliğini, güvenliğini ve hızını gibi bir çok faktörü aynı anda kapsayan çoğulcu bir kavramdır.
Web 3.0, internetin geleceğine yönelik bir vizyon ve bu vizyon kapsamında birçok teknoloji ve konsept bulunuyor. İşte Web 3.0 ile ilgili bazı konular:
-
Yapay Zeka:
Web 3.0, yapay zeka teknolojileriyle birlikte daha akıllı ve kişiselleştirilmiş bir internet vaat ediyor. Bu, web sitelerinin ve uygulamaların, kullanıcıların ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilecek şekilde tasarlanması anlamına geliyor. Yapay zeka, müşteri deneyimini geliştirmek ve işletmelerin daha verimli çalışmasını sağlamak için kullanılabilir.
-
Bulut Teknoloji:
Bulut teknolojisi, Web 3.0 için bir altyapı sağlayıcısı olarak önemli bir rol oynamaktadır. Bulut bilişim, web uygulamaları ve hizmetleri için esnek ve ölçeklenebilir bir ortam sağlayarak, Web 3.0’ın dağıtık doğasına uygun bir şekilde işlev görmesine olanak tanır. Blockchain ve diğer dağıtık uygulamalar, bulut sunucularında çalışabilir ve bu sayede dünyanın herhangi bir yerindeki kullanıcılara hizmet sunabilir. Ayrıca, bulut teknolojisi, Web 3.0 uygulamalarında veri depolama ve işlem gücü sağlayarak, daha güvenli ve verimli bir deneyim sunmaya yardımcı olur.
-
Bulut erişimli basit cihazlar:
Basit donanımlara sahip olmasına rağmen bulut erişimi sayesinde yüksek donanımlara ihtiyaç duyulan programları çalıştırmak. Bu duruma buzdolabındaki ekran sayesinde xClouda bağlanarak yüksek grafik işlemcisine ihtiyaç duyan DOOM ETHERNAL oyununu oynayan kişiyi örnek verebiliriz. İlgili haber için tıklayınız.
-
Nesnelerin İnterneti:
Web 3.0, nesnelerin interneti konseptini daha da geliştirmeyi amaçlıyor. Bu, cihazların birbirleriyle iletişim kurarak daha akıllı ve otomatik hale gelmesi anlamına geliyor. Nesnelerin interneti, endüstriyel IoT çözümleri, akıllı evler ve arabalar gibi birçok farklı alanda kullanılabilir.
-
Sanal ve Artırılmış Gerçeklik:
Web 3.0, sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojileriyle birlikte daha etkileşimli bir internet deneyimi sunmayı hedefliyor. Bu, kullanıcıların daha fazla görsel ve dokunsal deneyimler yaşamasını sağlar. Sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojileri, e-ticaret, eğitim, eğlence ve sağlık gibi birçok alanda kullanılabilir.
-
Blockchain:
Web 3.0’ın en bilinen teknolojilerinden biri olan blockchain, merkezi olmayan bir yapıda çalışarak güvenliği artırır ve verilerin izlenebilirliğini sağlar. Bu, finansal işlemlerden, sağlık kayıtlarına kadar birçok alanda kullanılabilir.
-
Açık Kaynaklı Yazılım:
Web 3.0, açık kaynaklı yazılımların kullanımını teşvik ediyor. Bu, yazılım geliştiricilerinin daha hızlı ve daha ucuz bir şekilde uygulamalar ve web siteleri geliştirmelerini sağlar.
Web 3.0, internetin geleceği için heyecan verici bir vizyon sunmaktadır. Sadece kripto ve blockchain teknolojileriyle ilgili olmadığına dikkat çekmek istiyorum, bu konuda farkındalığı arttırabilmeliyiz.
Web 2.0 Websitelerinin web 3.0 a dönüşümü nasıl oldu?
Web 2.0 web sitelerinin Web 3.0’a dönüşümü, tam olarak bir dönüşüm değil, daha çok bir evrim süreci olarak gerçekleşti bir anda yeni bir güncelleme gibi düşünmek doğru değildir. Web 3.0, internetin geleceğine yönelik bir vizyon olarak ortaya çıktı ve birçok farklı teknolojiyi kapsıyor. Bu teknolojiler arasında blockchain, yapay zeka, nesnelerin interneti ve sanal/artırılmış gerçeklik gibi konular yer alıyor.
Web 2.0 web siteleri, kullanıcılara statik içerik sunuyorlardı ve kullanıcıların aktif katılımı ve etkileşimi sınırlıydı. Ancak Web 2.0 dönemiyle birlikte, sosyal medya, bloglar ve forumlar gibi kullanıcıların içerik oluşturmasına ve paylaşmasına olanak tanıyan araçlar ortaya çıktı. Bu da kullanıcıların daha etkileşimli bir deneyim yaşamalarını sağladı.
Web 3.0’ın yükselişiyle birlikte, internetin kullanımı daha da kişiselleştirilmiş hale geldi. Bu, kullanıcıların ihtiyaçlarına daha iyi cevap vermek için web sitelerinin ve uygulamaların daha akıllı hale gelmesi anlamına geliyor. Web 3.0, kullanıcıların daha fazla kontrol sahibi olmalarına olanak tanıyan bir vizyon sunuyor. Bu, merkezi otoriteler yerine, açık kaynaklı yazılım ve blockchain teknolojilerinin kullanımını teşvik ediyor. Bu teknolojiler, Web 2.0 web sitelerinin daha güvenli, daha özelleştirilmiş ve daha etkileşimli hale gelmesine yardımcı oluyor. Tabi ki buradan blockchain kullanılmayan bir web sitesi için web 2.0 da kaldı demek hatalı yaklaşımdır.
Bununla birlikte, Web 3.0 henüz tam olarak gelişmemiş bir teknoloji olduğundan, Web 2.0 web sitelerinin tamamen Web 3.0’a dönüşmesi zaman alabilir. Ancak, birçok web sitesi ve uygulama, Web 3.0 teknolojilerini kullanarak güvenli, özelleştirilmiş ve etkileşimli bir deneyim sunmaya çoktan başladı. Web 2.0 ın temel örneklerinden birisi olan Facebook 2010 yıllarda göre şu an ne kadar fazla kapsamlı ve detaylı bir uygulama olduğuna dikkat çekmek gerekir. Yıllar öncesinde paylaşım ve arkadaşlık platformu olarak öne çıkan Facebook için belki de arkadaşlık platformun alt özelliklerinden birisi haline geldi. Aynı şekilde Youtube sadece video paylaşım uygulamasının çok daha ötesinde yapay zeka ve sıkıştırma teknolojilerinin son seviyede kullanıldığı bir web projesine dönüştü.
Blockchain taraftarlarının bahsettiği gibi Facebook Twitter Web 2.0 da mı kaldı?
Tabi ki Facebook ve Twitter Web 2.0 kavramının en önde gelen platformlarındandı ama güncelliğini koruyamadı, blockchain kullanmadı, web 2.0 da kaldı vb. ithamlar hatalıdır. Çünkü web 3.0 kavramlarından olan erişilebilirlik, yapay zeka, kullanım kolaylığı, bulut sistemler, büyük veri gibi bir çok unsuru Facebook ve Twitter gibi şirketler her zaman takip etmektedirler. Web 2.0 ın devleri olarak görülen bu şirketlerin Web 3.0′ ın da öncüsü olduğunu da kabul etmemiz gerekmektedir.
Facebook, web 3.0’ın geliştirilmesinde ve uygulanmasında önde gelen şirketlerden biridir. Facebook’a web 2.o platformu diyen blockchain taraftarlarına bile cevabı olabilecek kadar öncü bir şirket olduğunu kabul etmek gerekir. Özellikle kripto para birimleri ve blockchain teknolojileri üzerine yaptığı çalışmalar da bulunmaktadır. Facebook bir kaç sene önce Libra adlı bir kripto para birimi projesi geliştirdi ancak bu proje sonrasında yasal sorunlar yaşandığı için revize edildi. Şirket, diğer blockchain projeleri üzerinde de çalışmalar yürütmektedir ve web 3.0’ın gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Ancak, web 3.0’ın tamamıyla gelişmesi için birden fazla şirketin ve topluluğun çalışması gerektiği unutulmamalıdır.
Blockchain dünyasında özellikle Google Chrome web 2.0 teknolojisini kullanan merkezi bir yapı, Brave tarayıcı ise merkeziyetsizdir bu sebeple web 3.0 tarayıcısıdır gibi anlamdan uzak konuşmalar yapılabilmektedir. Özellikle aşağıdakine benzer bir çok görsel ilgilileri tanımlardan uzaklaştırmaktadır. Blockchain temalı bir çok sosyal medya hesaplarında görseldeki gibi paylaşımlar görebilirsiniz. Bunun sebeplerinden biri web 3.0 tanımına hakim olmamak, diğeri ise kripto teknolojilerine geçiş yapılmasında insanları ikna çabasıdır.
Böyle bir görsel web 2.0 ve web 3.0’ın kıyaslamasından daha çok klasik veritabanı ve merkezi sunucular yerine blockchain’i ve dağıtık merkezleri (DAO) kullanan yapıların kıyaslaması olarak görmemiz gerekiyor.
Bu görsel bir yanılgıya hizmet etmektedir, yapay zekanın ve kişiselliğin en üst düzey algoritmalarına sahip youtube’un bir web 3.0 projesi olmadığını varsaymak oldukça hatalıdır.
Blockchain taraftarları şeklinde belirtme sebebim merkezi bir teknolojinin sanki insanlığın ilerlemesinde engel bir yapı olduğunu düşünen belli bir kesimdir. Özellikle katıldığım web 3.0 etkinliklerin çoğunda merkezi yapıların çok tehlikeli olduğu ve bu sorunun blockchainle çözülebileceğine dair çokça konuşma dinledim. Tabi ki merkezi otoritelerin insan hakları ve güvenlikleri konusunda ihlalleri olabilir. Fakat bu bütün merkezi teknolojilerin gerici ya da güvensiz olduğunu anlamına gelmemeli.
Bazen reklam bazen merak uyandırmak bazen de yeni bir teknolojiyi sahiplenmek amacıyla web 3.0 sadece blockhain ile var olabilen bir yapı gibi anlatılan bu tür etkinliklerde tanımlara tam olarak hakim olunmadığı ortadadır.
Yaşadığım bir örneği size kısaca anlatmak istiyorum;
Katıldığım bir Web 3.0 etkinliğinde yıllarca web developer olarak hayatını sürdürmüş bi kişinin web 3.0 workshop’u adı altındaki eğitimine katıldık. Eğitmen web 3.0 developer’ı olmak için solidity gibi daha çok blockchain kontratlarının yazıldığı dili öğrenmemiz gerektiğini. Solidityde kod yazmanın klasik kod yazım yöntemlerinden farklı olduğu ile ilgili bilgi verdi. Kendisine ben web 2.0 developer’ım diyen bir kişi ise şöyle bir soru yöneltti: ” Sizin web sitelerinizde de html, javascript gibi yapılar bulunmuyor mu? Ben web 2.0 developerım web 3.0’a da ne fark var? Web 3.0’a geçmek için ne yapmalıyım”
Soru hem soran kişi hem de eğitmen tarafından gerçekleşen bağlamda anlamsız ve tanımlara çok uzaktı. Buna karşılık eğitmenin cevabı ise: “Evet javascript ve html her site için geçerli biz daha çok kontrat kısmını web 3.0 ile yazıyoruz ben o yüzden kendime web 2.5 developerım diyorum”.
Amacım kişilere saygısızlık değil fakat bahsedilen terimlerin neredeyse hepsi olması gereken anlamından o kadar uzaktı ki eğitimden kopmuştum. İlk olarak solidity programında klasik kod yazımından farklı demek tam olarak doğru değildir. Aslında solidity ile yazılmış olan akıllı kontratlar Ethereum ağında çalışacağı için oldukça az fonksiyon kullanılmalı ve maliyetinin düşük olması gereklidir. Bu sebeple klasik kod yazımından aşina olduğumuz if , while, for gibi fonksiyonlardan olabildiğince kaçılmaktadır. Bu tür fonksiyonları kullanmak ağ kullanımında çok yüksek maliyetlere yol açmaktadır bu sebeple matematiksel işlemleri olabildiğince basitleştirmek ve kodlarınızı bu duruma göre yazmanız gerekmektedir.
İkinci olarak ise javascript ya da html yapısının solidtiy ile yazılmadığı için web 2.0 da kaldığı gibi bir anlam oluşmaktadır. Tabi ki tüm tarayıcıların standartlaşmış metin okuma yapısı HTML’i web 2.0 olarak düşünmek yıllarca güncelliğini korumuş ve tüm tarayıcı şirketlerinin ortak uzlaşmasıyla ilerleyen bir yapı için oldukça mantıksız bir yaklaşımdır. Güncelliğini sürdüren HTML 5 yapısı üzerine HTML 6 ya geçişimiz elbette bir gün olacaktır. Daha çok sayfa düzenini ve tasarımını etkileyen bir yapı için HTML kullanımdan kalkana kadar belli bir kalıba sıkıştırmanın ya da web 2.0 teknolojisidir demenin hiçbir anlamı yoktur.
Web 3.0 ve Blockchain teknolojisinin çeliştiği yerler var mıdır!
Web 3.0 ve Blockchain teknolojisi birbiriyle uyumlu ve tamamlayıcı teknolojiler olarak görülüyor. Web 3.0’ın temel hedeflerinden biri, internet kullanıcılarının verilerinin güvenliğini ve gizliliğini artırmaktır. Blockchain teknolojisi de dağıtık yapıdaki veri tabanları sayesinde bu hedefi gerçekleştirmede yardımcı olabilir.
Ancak, Web 3.0 ve Blockchain teknolojisi arasında bazı çelişkili noktalar da bulunmaktadır. Örneğin, Web 3.0, internetin daha kişiselleştirilmiş ve kullanıcı odaklı hale gelmesini hedeflemektedir. Ancak, blockchain teknolojisi, işlemleri doğrulamak ve konsensüs sağlamak için genellikle çok sayıda düğüm veya bilgisayar gerektirir. Bu, blockchain teknolojisini kullanarak Web 3.0 uygulamalarının hızını ve ölçeğini sınırlayabilir.
Ayrıca, blockchain teknolojisi, Web 3.0’ın açık kaynaklı ve merkezi olmayan doğasına uygun olsa da, blockchain teknolojisiyle çalışan uygulamaların geliştirilmesi ve işletilmesi, uzmanlığı gerektiren teknik bir süreçtir. Blockchain teknolojisi ve bulut sistemlerin birbiriyle çeliştiği yerler bulunmaktadır. Bu nedenle, bu teknolojilerin uyumlu bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Örneğin, blockchain teknolojisi genellikle dağıtık ve merkezi olmayan bir yapıya sahipken, bulut sistemleri merkezi bir yapıya sahip olabilir. Ayrıca, bulut sistemlerindeki veriler genellikle üçüncü taraf hizmet sağlayıcıları tarafından saklanırken, blockchain teknolojisi verilerin doğruluğunu ve güvenliğini sağlamak için dağıtık bir ağ üzerinde işlem yapar. Bu farklılıkların neden olduğu çelişkiler, bu teknolojilerin entegrasyonu için çözülmesi gereken önemli sorunlardır.
İnternetin daha hızlı olmasını beklediğimiz web 3.0 çağında; blok zinciri yapısı gereği her bir blokta bir miktar veri saklanır ve her blok bir sonraki bloğa bağlanır. Bu yapı, blok zincirinin büyümesiyle birlikte veri miktarının da artmasına neden olur. Bu durumda, yeni blokların madenciler tarafından eklenmesi ve tüm ağa yayılması için yüksek bir internet hızı gereklidir. Yavaş bir internet bağlantısı, blokların ağa geç düşmesine neden olabilir ve blok zinciri işlemlerinin yavaşlamasına sebep olabilir. Bu nedenle, blockchain tabanlı sistemlerin performansını artırmak için hızlı ve güvenilir bir internet bağlantısı gereklidir. Kullanıcıların doğrudan erişim ve hız beklediği web 3.0 çağında bu tür konular hız konusunda sorun yaşatabilme olasılığı bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Web 3.0 ve blockchain teknolojisi arasında bazı çelişkili noktalar olsa da, bu teknolojiler birbirlerine tamamlayıcı olarak da kullanılabilirler. Bu nedenle, Web 3.0’ın geliştirilmesi ve yaygın benimsenmesinde blockchain teknolojisi önemli bir rol oynayabilir.
Konudan biraz bağımsız ama benzer şekilde blockchain teknolojisinin sadece kripto paralar üzerinden yorumlanmasının hatalı olduğu ile ilgili geniş kapsamlı bir yazı yazmayı daha düşünüyorum. Maalesef bazı konulardaki bilgi eksikliği, o konudan faydalanmak isteyen kişiler tarafından çok rahat bir şekilde manipüle edilebiliyor. Elimden geldiğince araştırmalarımı derleyip anlam bütünlüğü oluşturarak bu şekilde okunabilir hale getirmeye çalışıyorum.
